Nurdoğan ARSLAN ERGÜN -Ziya İPEK

Türkiye’yi yasa boğan ve Kahramanmaraş merkezli depremlerinin üzerinden 6 ay geçti. 15 milyondan fazla insanın hayatını direkt etkileyen depremlerin ardından bölgede yaşam mücadelesi devam ediyor. Kamu tarafından bölgeye yönelik destekler sağlansa da bölgede yaşamın normale dönebilmesi için hala sosyal ve ekonomik anlamda atılması gereken çok adım bulunuyor. Bölge insanı ve sanayiciler çözümlerin kalıcı hale getirilmesini istiyor.

“İşletmeler borç ödeyecek duruma gelmedi”

Depremin en ağır hasarı bıraktığı illerden biri olan Adıyaman’da 6 ayın sonunda ekonomik ve sosyal hayat hala normale dönmüş değil. Tekstil sektörünün üretim merkezlerinden Adıyaman’da 201 fabrikanın bulunduğu Organize Sanayi Bölgesi’nde 15 fabrika yıkılmış, 30’a yakını ağır hasar almıştı.

Bugün depremzede iş insanları için en büyük sorunlardan birini kredi ve kredi kartı borçlarının ertelenmemesi olarak gösteren Adıyaman Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Mehmet Torunoğlu, Adıyaman’da halen işletmelerin borç ödeyecek duruma gelemediğini vurguladı.

6. bölge teşviklerinden faydalanan ve depremden hasar görmeyen illerin büyük potansiyelli sanayi şehri olma yolunda ilerlediğini söyleyen Torunoğlu, Adıyaman, Kahramanmaraş, Hatay ve Gaziantep ile Nurdağı ve İslahiye ilçelerini kapsayan “Süper Teşvik” bölgesi şeklinde geçici bir paket oluşturulabileceğini dile getirdi.

Acil beklenti ‘kalıcı imar planı’

Depremle birlikte Adıyaman’da esnafın yüzde 65’inin iş yerlerinin yıkıldığını belirten Adıyaman Esnaf ve Sanatkarlar Odası Birliği Başkanı Ziya Duranay, 9 noktada kurayla 335 iş yerini teslim ettiklerini kaydetti.

Bu rakamın da toplam içinde ancak yüzde 15’e geldiğini söyleyen Duranay, ortak akılla kentin bir an önce yeniden inşa edilmesi gerektiğini vurguladı. Kentte yaşamın hala ağırlıklı konteyner kentlerde devam ettiğini söyleyen Duranay, “Esnafın çoğu hala geçici iş yerlerinde iş yapmaya çalışıyor. Yıkılan ya da hasar alan iş yerlerindeki malzemeler ya zarar gördü ya da kullanma tarihi geçti. Esnaf iş yerini açıp nefes almak istiyor” dedi.

En acil beklentilerini kalıcı imar planlarının açıklanması olarak ileten Duranay, “Adıyaman’ın hemen her bölgesi depremden zarar gördü. Bu nedenle ilimizde yaşamın normale dönmesi için kalıcı işyerlerinin kurulması, kalıcı barınma sorununun çözülmesi gerekiyor. Bir an önce çarşılar, evler yapılmalı” dedi.

“Kahramanmaraş’ı terk etmeye niyetimiz yok”

Üretim gücünü yeniden ayağa kaldırmak ve ekonomik toparlanmayı hızlı sağlamak istediklerini kaydeden Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Mustafa Buluntu, depremden önce de yaşadıkları finansmana erişimin deprem bölgeleri için ciddi sorun teşkil ettiğini bildirdi.

Bu süreçte, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş.’nin Kahramanmaraş’ta savunma sanayi yatırımıyla alakalı ciddi bir hamle başlattığını kaydeden Buluntu, şehirde üretim yapma yönünde çalışmalar yürütüldüğünü ve bunun şehir için çok ciddi bir fırsat olduğunu anlattı.

Buluntu ayrıca, Aksu, Erkenez ve Türkoğlu 2 Islah Organize Sanayi Bölgesi’nin birleşmesi için sürdürülen çalışmalarda da son aşamaya geldiklerini aktardı. Kahramanmaraş’ın depremin ardından diğer illere nispetle daha hızlı toparlandığını aktaran Buluntu, “Bu şehre ve insanımıza çok şey borçluyuz, Kahramanmaraş’ı terk etmeye niyetimiz yok” dedi.

“Taleplerimizin birçoğu karşılık buldu”

Malatya Ticaret ve Sanayi Odası (MTSO) Başkanı Oğuzhan Ata Sadıkoğlu ise 6 Şubat depremlerinden en fazla etkilenen 4 ilden birinin kentleri olduğunu hatırlattı. Deprem sonrasında iş dünyasının beklentilerini sürekli dile getirdiklerine işaret eden Sadıkoğlu, özellikle ticaret ve sanayi odaları gibi meslek kuruluşlarında toplanan talepler doğrultusunda devletin, firmaları ve esnafı desteklediğini bildirdi.

Sadıkoğlu, iş dünyasının faizsiz kredi, çek sürelerinin uzatılması, vergi ve prim borçları ile bankalara olan borçların ertelenmesi ve yapılandırılması gibi taleplerinin birçoğunun karşılık bulduğunu da sözlerine ekledi.

“Kente karadan, havadan ulaşım hâlâ çok zor”

6 Şubat depremlerinde ‘en ağır’ hasarı alan bölgelerden biri de Antakya-Hatay oldu. Neredeyse kentin tamamı yıkılırken kentte bugün hala kaldırılmamış enkazlar bulunuyor. Kente ulaşımın hala ciddi bir sorun olduğunu söyleyen Antakya Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Hikmet Çinçin, “Moral ve psikolojik olarak 6 Şubat’ın gerisindeyiz.

Bugün en acil sorunumuz Belen Geçidi. İl merkezine giriş-çıkış noktası Belen Geçidi, hala onarılmadı. Geçitte, depremden bu yana 37 kişinin öldüğü kaza yaşandı. Havaalanımız kapandı. Zaten depremden bu yana çalışmıyordu. Bir kent düşünün; ne karayolu ne havayolundan giriş yok” dedi. Depremzede esnafın kredi borcunun 6 ay daha ertelenmesine atıfta bulunan Hikmet Çinçin, şunları söyledi: “Adımlar atılıyor ama çok yetersiz. Borç 6 ay erteleniyor, 6 ay sonra ‘ödeyin’ dense kim ödeyebilecek? Onun için alternatif tedbirler gerekiyor. 6 ay, krizi çözmek değil ertelemek.

Bunun için KGF paketlerinin hazırlanması lazım.” Ayrıca Antakya’nın ‘özel statülü afet bölgesi ilan edilmesini isteyen Çinçin, “Ülkemizin her karış toprağı çok kıymetli ama Antakya yüzde 80’i yıkılmış bir kent. Yüzde 10 hasar alan bir kent ile aynı tedbir paketlerinin kapsamında olmak vicdanen de kabul edilemez, adil de değil” diye konuştu.

“Borçların tamamen silinmesini talep ettik”

Osmaniye Ticaret ve Sanayi Odası (OTSO) Başkanı Devrim Murat Aksoy da deprem nedeniyle kentin ticaretinde büyük ölçüde azalma yaşandığını belirterek, “Sanayi açısından deprem nedeniyle üretimler belli bir süre sekteye uğramış ancak bölgemizdeki organize sanayi bölgesinde (OSB) zarar fazla olmadığı için sanayide ekonomik olarak çok fazla kayıp yaşanmamıştır. İhracat rakamları da geçen yılın aynı dönemleriyle kıyaslandığında, söz konusu rakamlarda artış sağlandığı gözlenmiştir” dedi.

Depremden sonraki yeniden yapılanma sürecinde, işverenlerin SGK prim ve vergi borçlarının ertelenmesi, yeniden yapılandırılması, kredilerin ertelenmesi, çarşıda iş yeri yıkılanlar için konteyner iş yerleri açılması gibi önemli desteklerin ve rildiğini belirten Aksoy, şu değerlendirmede bulundu: “Bu destekler sayesinde işverenler yeniden toparlanmaya ve işlerini yürütmeye çalışıyor. Biz de Oda olarak iş yeri yıkılan ve ağır hasarlı olanlar için firmaların vergi ve prim borçlarının iş yerlerini yeniden açana kadar tamamen silinmesi yönündeki talebimizi ilgili mercilerine aktarmış bulunmaktayız..”

Deprem bölgesine Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan finansman desteği

Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre Hazine Destekli Kefalet Sistemi kapsamında daha çok firmanın finansmana erişimini kolaylaştırmak ve depremin ülke genelinde ekonomik faaliyetler ve ticari işletmeler üzerindeki negatif etkilerini azaltmak amacıyla 250 milyar lira olarak ilan edilen Kredi Garanti Fonu (KGF) paketi 150 milyar lira artışla 400 milyar liraya çıkarıldı.

Depremin ardından ilk etapta kamu kurumlarının kullanımına 100 milyar lira aktarılırken, ihtiyaç duyulan tüm alanlara kaynak aktarımına devam edildi. Kredi Garanti Fonu Teminatlı Kadın Girişimci Destek Kredisi de hayata geçirilirken, kadın kooperatiflerine yönelik Can Suyu Kredi Destek Paketi oluşturuldu.

Depremden zarar gören her aileye 10 bin lira, taşınanlara 15 bin lira yardım için bütçe ayrılırken, deprem bölgesindeki illere kendi araçlarıyla giden vatandaşların yakıt masrafları karşılandı. Konteyner kentler dışında barınanlara aylık 3 – 5 bin lira arası kira yardımı için ödenek sağlandı. Depremde hayatını kaybedenlerin yakınlarına acil ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri amacıyla da 100 bin lira nakdi yardımda bulunuldu.

Üretimi geliştirmeye yönelik çalışmalar devam ediyor

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat depremlerinden etkilenen sanayici, yatırımcı ve işletmecilere verdiği destek ve teşviklerle bölge sanayisini hızla ayağa kaldırmayı hedefliyor. Bakanlıktan yapılan açıklamaya göre, bölgedeki yatırımlara teşvikler sağlanırken, Cazibe Merkezleri Programı (CMP) ve üretimi geliştirmeye yönelik çalışmalarla da destekler devam ediyor.

Teşvik uygulamaları kapsamda Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa ile Sivas’ın Gürün ilçesindeki yatırımlar için düzenlenen yatırım teşvik belgelerinin süresi herhangi bir talep alınmaksızın 3 yıl uzatıldı.

Depremlerin ağır yıkıma yol açtığı ilçeler CMP’ye dahil edildi. Böylece bölgeye yapılacak tüm yatırımlar, en üst seviye teşvikler olan 6. Bölge teşviklerinden faydalandırıldı. 61,3 milyar lira yatırım büyüklüğüne sahip ve 25 bin kişiyi aşkın istihdam sağlayacak 479 yatırım teşvik belgesi düzenlendi. CMP dönüşümü yapılan 70 yatırım teşvik belgesi için 41,7 milyon lira faiz desteği ödemesi yapıldı.